ÇOCUKLARIN KENDİLERİNİ YETERSİZ HİSSETMELERİ

Yetersizlik kelimesi eksiği olan, gereken ve istenilen nitelikte olmayan anlamlarına gelir. Kişiler yetersizlik hissettikleri durumlarda kendini beğenmemesi, kendinde eksiklikler görmesi ve olumsuz duygu durumu içerisine girerler. Bireyler yaşamlarının ilk yıllarından itibaren bireysel ve çevresel faktörlerin etkisi altına girer. Eleştirilmekten ve başkalarının sözleri zihinlerinde sürekli dolaşır. Çocuklarda da aynı şekilde ‘ya yapamazsam herkes bana gülerse, alay ederse’ korkusu ya da ‘yanlış yapmamalıyım ailemi memnun etmeliyim’ çabası içerisine girebilirler. Yetersizlik hissini ortaya çıkaran başlıca durumlardan birisi de çocukların ailelerinin aşırı koruyucu ve mükemmeliyetçi olmalıdır. Ebeveynler çocuklarından beklentilerini yüksek tutukları zamanlarda çocukların kaygıları artar ve yetersizlik hissi oluşmaya başlar. Beklentilerin karşılanmadığı durumlarda çocuklarda öz güven kırılması yaşanır, kendilerinin onaylanmadıklarını düşünürler ve herhangi bir yenilik yapmaktan kendilerini uzak tutarlar. 

Öz Güveni Azalan Çocuklar

Sürekli dışarıdan destek faktörlerine ihtiyaç duyarlar. Yönetilecek şekilde yaşamak onları risksiz yaşamak olarak rahat ettirir çünkü bu gibi durumda çocuk sorumluluk üstlenmez ve yaptığı herhangi bir yanlışta sonuç kendisine ait değildir. Yetersizlik hissinin çocuk üzerindeki etkilerinin devam etmesi ile birlikte çocuk bu duyguyu içselleştirir ve çocuğun yatırımı bu duygu üzerine olur bu nedenle çocukta çekingen, bağımlı, titiz ve göz önünde olmayan kişilik yapısının temelleri atılabilir. Adler’e göre yetersizlik duygusu normalden daha güçlü, yoğun ve uzun süreli olarak yaşandığında ya da bireyin çevresindeki insanları kendisinden daha üstün görmeye yönelttiğinde kişinin hayatının normal akışını engelleyici olabilir. Yetersizlik duygusunun uzun sürmesi halinde depresyon gibi duygu durum bozukluklarına yol açabilir. Çocuklar okula gitme yaşına gelmeden önce sürekli aileleri ile birlikte vakit geçirirler. Ailelerinin adeta koruyucu kalkanı altında yaşarlar. Okul çağı geldiğinde aileden ilk kez ayrılma ve bazı sorumlulukları kendi başına yapma iradesine kavuşurlar. Yeni bir sosyal ortam onlar için güvensiz ve korumasız olabilir. Ortamda bulunan bireylerin kendisinden istediklerini yapamadıkları durumlarda yetersizlik duyguları pekişebilir. Sosyal teması az olarak büyüyen çocuklarda özellikle adaptasyon sürecinde öncelikle ailelerinden sonrasında öğretmenlerinden destek almaları onları ilerleyen süreçlerde sağlıklı duyguları hissetmelerini ve yetişkin olma yolunda emin adımlar atmalarını sağlar. Aileler okula başlama süreçlerinde iyi bir gözlemci olmalı, aşırı koruyucu olunmamalı ve çocuğun davranışları yakından gözlemlenmelidir.

Her Çocuğun İhtiyacı Ve Kendisini Ortaya Koyuş Biçimi Farklıdır

Bu nedenle çocuk için kaygı oluşturacak konular da farklılık gösterir. Bu kaygının ve yetersizlik duygusunun dışa vurulma biçimi de farklılık gösterir. Bulunduğu ortamda huzursuz hisseden, çevresindeki kişilerden onay arayan, hata yapmaktan çekinen ve bu nedenle harekete geçemeyen, sorumluluk almak yerine her şeyi ebeveynine soran çocukların duygularının değerlendirilmesi gerekir. Çocuğunuz bazen ‘bunu yapabileceğimi düşünmüyorum, belki de iyi değilim’ diyebilir. Bu cümleleri ebeveynlerin duyması bazen zorlayıcı olabilir. Aileler çocuklarına ‘böyle konuşma, neden sende yapmayasın, yapabilirsin’ gibi söylemlerde bulunabilir. Çocuk hissettiği çaresizlik hissini bu söylemlerle aile fertlerine karşı aktarım yapıyor olabilir. Ebeveynler bu gibi durumlarla karşılaştıklarında ne diyeceklerini, nasıl diyeceklerini bilemeyebilirler. Burada çocuğun duymaya ihtiyacı olan sözcükler ‘ben senin yapabileceğine inanıyorum, bazen istediklerimiz olmayabilir ve yoğun duygular yaşayabiliriz sende böyle duyguları hissedebilirsin bu normal, ben sana inanıyorum’ denilmelidir.

Çocukların yetersizlik ve kaygı hissinin duymamaları için ebeveynlerin; 

Çocukların doğdukları andan itibaren ihtiyacı olan güven ve sevgi duygularını yerinde ve yeterince vermelidir, Çocukların potansiyelleri bilinmeli ve üstün performans beklenmemelidir, Başarılı olduğu konularda çocuklar takdir edilmeli ve ödüllendirilmelidir, Okula başlama ya da okul değişimleri dönemlerinde adaptasyon sürecinin kolay atlatılması için çocuğa önceden bilgilendirme ve hazırlık aşamalarının yapılması gerekir, Anne ve babanın beklentileri çocuk ile birlikte konuşulmalı, bu beklentilerin çocuğa karşı duyulan sevgi bağlantılı olmadığı belirtilmelidir, Çocuklara kendilerini ifade edebilecekleri özgür alanlar sağlanmalıdır, Çocukların fiziksel egzersiz ve oyunlarla ilgilenmeleri desteklenmelidir, Farklı özelliklerin insanlarda var olduğu söylenmeli ve her insanın farklı alanlarda başarılı olduğu belirtilmelidir, Her durumda çocuklarını çok sevdikleri ve yapılan yanlışlardan ders çıkarılarak bir daha yapılmaması öğretilmeli, Yeni öğrenilecek olan bilgileri için desteklenmelidirler. Yetersizlik hissi, çocukları mental ve fiziksel açıdan rahatsız eder, gelecekleri için sağlıklı durum teşkil etmez. Bu nedenle uzmanlardan yardım alarak, aile bilinçlendirilmeli ve çocuğun duygularının olumlu hale dönmesi için süreçler başlatılmalıdır. Bir psikoloğa görünmek iyi olabilir.

PSİKOLOG EZGİ KÖSEOĞLU