TUVALET EĞİTİMİNİN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİSİ

 TUVALET EĞİTİMİ NASIL YAPILIR?

Ebeveynlerin çocuklarına karşı verdikleri birçok eğitim vardır bunların içerisinde ‘tuvalet

eğitimi’ önemli bir yer tutmaktadır. Tuvalet eğitiminin ne zaman verileceği ve ne kadar süreceği

aileler tarafından merak edilen sorulardır. Bu yazımda bu sorulara cevap verecek aynı zamanda

tuvalet eğitiminin kişiliğimiz üzerindeki rollerinin neler olduğu ve etkilerinden bahsedeceğim.

Öncelikle ‘ne zaman tuvalet eğitimi verilmeli?’ sorusuna bakıldığında, erken dönem ya da

anal dönem olarak adlandırdığımız 18 – 36 ay arasında verilmesinin uygun olduğunu söyleyebiliriz.

Bu tarihler ve zamanlar çocuğun kendi ruhsal dünyası, bedensel olgunluğu ve çevresel faktörlerinin

ne olduğu ile ilgili değişkenlik gösterebilir fakat yaklaşık olarak bu aylar normal kabul edilir.

Ebeveynler çocuğunu gözlemlemeli ve çocuğun hazır olduğunun farkına varmalıdırlar. Çocuklar

ailelere tuvalet eğitimine hazır olduklarının belirtilerini gösterirler. Örneğin; çiş, kaka gibi ifadeler

kullanarak tuvalete gitmek isteme eğilimleri olabilir, yürüme ve oturma gibi temel motor

becerilerinin yerinde olması, üstünü değiştirmek ya da ellerini yıkamak gibi öz bakım gerektiren

becerilerini yerine getirebilmesi, gün içinde bezinin birkaç saatliğine kuru kalıyor olması ya da bezi

ıslandığında bundan rahatsız olduğunu belirtmesi aileler için ufak ipuçları olabilir.

 

Tuvalet eğitimi sürecinde ebeveynlerin şefkatli ve sabırlı tutumları çocuğun kendine

güvenini besler. Süreç boyunca ebeveynler neler yapabilir bunlara bakılacak olursa;

• Tuvalet eğitimine başlamadan çocuğu hazırlama aşaması olmalıdır, tuvaletin ne olduğu,

neden bezine değilde tuvalete yapması gerektiği hakkında bilgi verilerek çocuğun zihninde

bu durumun netleştirilmesi ona da iyi gelecektir.

• Tuvalet eğitimi ile ilgili çocuk kitapları mevcuttur, bunlar çocukla birlikte okunabilir. Aile

lazımlık kullanmak istiyorsa lazımlık çocukla birlikte seçilmelidir.

• Tuvalet eğitimi süreci boyunca çocuğun kolay giyilip çıkarabileceği bir çamaşır seçilmesi

kendi başına tuvaletini yapabilmesine olanak sağlayacak ve otonomi olarak adlandırılan

kendi bedenine hükmetme düşüncesine ve duygusuna ulaşacaktır.

• Ebeveynler rahatlık olması açısında genelde yaz aylarında tuvalet eğitimini vermeyi tercih

ederler fakat eğer çocukta erken sinyaller geliyorsa yaz aylarına ertelemeden çocuğun istek

ve hazırlığını göz önünde bulundurulmalıdır.

• Ebeveynler bu süreçte istikrarlı olmalıdırlar, gündüz bez takılmayıp gece alt ıslatma

ihtimaline karşı takıldığında bu çocuğun zihninde ikilem oluşturacaktır. Bu nedenle tuvalet

eğitimine başlanıldıktan sonra bez tamamen çocuğun ve ebeveynin hayatından çıkmalıdır.

• Çocuklar takdir edilmeyi ve bir şeyleri başardıklarını ailelerinin görmesinden çok hoşnut

olurlar. Bu nedenle yaşadıkları deneyimi sevinç gösterisine çevrilebilir, takdirler

fazlalaşabilir.

• Bu dönemde bir geçiş süreci olduğu için çocukta bu sürecin ana merkezinde yer aldığından

dolayı yaşadığı deneyimleri anlamlandırmak adına ritüellerin yapılması oldukça kıymetlidir.

 

Bu ritüeller bez bırakma hakkında resim yapmak, şarkılar söylemek ya da oturup bu konu

üzerinde olumlu başlıklar altında konuşmak gibi olabilir.

Peki bu dönem nasıl oluyor da kişiliğimiz üzerinde oldukça önemli bir etkiye sahip oluyor?

Tuvalet eğitimi çocuğun özerklik kazındığı ilk dönemdir. Artık büyüdüğünün ve bebek olmadığının

kanıtıdır. Tuvalete gitme konusunda ailenin ihtiyacını karşılaması yani çocuğun tuvaleti gelmediği

halde ısrarcı oluşu, zorlaması ya da engellemesi çocuğun özerklik kazanmasında çok büyük engel

teşkil edecektir.

 

Cezalandırma ve korkutma yöntemi son derece yanlıştır. Tuvalet eğitimi sürecinde çocuk

altını ıslattığında cezalandırılma ya da korkutma gibi olaylarla karşılaşması üzerinde kalıcı etki

oluşturur. İleride çekingen, her an zarar görmeye açık kişilikte, hakkını savunamayan, kaygılı,

kendisi yapmasa bile sürekli suçluluk duygusu ile yaşayan, görünür olmak istemeyen bir kişiliğe

sahip olacaktır.

Baskıcı Kuralcı olmak bu yöntem ebeveynler tarafından uygulanırsa çocuk aileyi

cezalandırmak için dışkısını olur olmadık yerlere yapabilir. Birey olduğunda bu çocuklar dağınık,

başkalarına eziyet etmekten hoşlanan ve olumsuz duyguları karşı tarafta arayan özellikte olabilirler.

 

Başkasıyla kıyaslama diğer çocuklarla karşılaştırıldığını ve geri kalmışlık hissinin

yüklenildiği çocuklarda ilerleyen zamanlarda başarısızlığa tahammül edemeyen, takıntıları olan,

yeniliklere karşı ayak uyduramayan, özgüveni yerinde ve yeterinde sahip olmayan, mutluluğu

sürekli dışarıda arayan bireyler olabilirler.

 

Hazır Olmadan tuvalete başlamak bu zamanlarda çocukların kasları yeterince gelişmediği

için tuvalet eğitiminde oldukça zorlanırlar. Zorlandıkları için başarısız hissederler, başarısız

hissetmeleri zorlantılarını artırır ve bu döngü olarak devam eder. Birey olduklarında liderlik

vasfının olmaması, organizasyon yapma yetenekleri gelişmeyen, fırsatları yakalama konusunda

başarısız olabilirler.

 

Aşırı ilgi göstermek çocuk bu zamanlarda ailesinden aldığı aşırı ilgiyle kendini ve dışkısını

çok değerli hisseder ve onu vermek istemez. Sürekli ilgi görmek ve ilgiyi artırmak ister. Dışkısının

değerli olduğunu düşünen çocuk eğer onu dışarı atarsam ben değersiz olacağım diye düşünür ve

sağlıklı tuvalet eğitimi süreci gerçekleşmez. İlerleyen süreçte cimri, bilgi paylaşmayan, her zaman

daha fazla şeye sahip olmak isteyen, sosyal çevrede dışlanan, ilişki kurma açısından zorluk çeken

kişilik özelliğine sahip olabilir.

Ebeveynler tarafından yapılan tüm bu davranışlara bakıldığında çocukların ilerleyen zamanlardan

kişiliklerinin oturması bu süreçle yakından ilişkilidir. Bu nedenle zorluk yaşayacağını hisseden, bu

konu hakkında bilgisi olmayan ve tuvalet eğitimi sürecine başlayıp zorluk çeken ebeveynler

mutlaka bir uzmana başvurmalıdır.

 

 

                                                                                                                    Psikolog / Çocuk Terapisti Ezgi KÖSEOĞLU